Yes son! De Schotse Highland Games in beeld

De Schotten zijn binnen het Verenigd Koninkrijk een opvallende verschijning. Dan hebben we het niet alleen over hun gekke accent of relatief sterke roep om onafhankelijkheid, maar ook over hun cultuur. Tot die rijke cultuur behoort één van de meest iconische reeks sportevenementen ter wereld: de Highland Games. De Games bereiken de verste uithoeken en de meest afgelegen plekken van Schotland, waaronder het ingeslapen dorpje Kirriemuir. De geboorteplaats van Peter Pan-auteur James Matthew Barrie en AC/DC-leadzanger Bon Scott. En sinds het begin van het millennium is het nabijgelegen Glamis Castle het speelterrein van deelnemers van de Strathmore Highland Games.

Glamis Castle zal in het Verenigd Koninkrijk wellicht beter bekend zijn als een royaltykasteel. Koningin Elizabeth I, de moeder van de huidige Koningin Elizabeth II, woonde hier in haar jonge jaren. Gelegen aan de voet van de Schotse Hooglanden in het graafschap Angus, omringd door tientallen kilometers aan velden en bossen. In de schaduw van dat imposante kasteel worden elk jaar rond het begin van de zomer de Strathmore Highland Games georganiseerd. Uiteraard met goedkeuring van de graaf van Strathmore, die zo jaarlijks één van zijn tuinen compleet omgewoeld ziet worden door hamers, boomstammen en fietsen.

Cyclocross

Fietsen? Inderdaad, de Highland Games zijn misschien niet zo traditioneel als velen zouden denken. Naast klassiekers als de caber toss (boomstamwerpen), de Tug-of-War (touwtrekken) en de Weight-over-the-Bar (gewicht over de lat) worden ook bekendere sporten zoals kogelstoten, lopen en fietsen beoefend. Belgen zouden zich zelfs helemaal thuis voelen bij de fietsnummers op de Games, want doordat er in een veld wordt gereden hebben de fietsnummers wel wat weg van de oervlaamse cyclocross. “Sinds de jaren ’20 wordt er gefietst op de Games”, aldus Bill Simpson, één van de mede-oprichters van de Games aan Glamis Castle. “Ik heb zelfs nog tegen het Brits olympisch team van 1952 gereden.”

De Strathmore Highland Games worden sinds 1975 georganiseerd, al was dat eerst nog onder de noemer “Forfar Highland Games”. Alexander “Alec” Brewster stond mee aan de wieg van het evenement en fungeerde ook jarenlang als voorzitter van het organiserend comité. “In de jaren ’50 zaten ik en nog wat dorpsgenoten in een lokale competitie. Toen hadden veel dorpjes hun eigen Games, veel kleiner dan de Games waar we vandaag staan. Toen waren het vooral boeren en hun werkers die het tegen elkaar opnamen. Vandaag is dat helemaal anders.”

Van Forfar naar Glamis

Brewster verzamelde in 1975 uiteindelijk enkele kompanen om hun eigen Games te organiseren in Forfar, de hoofdplaats van het graafschap Angus. Zo werden de Forfar Highland Games na 24 jaar afwezigheid nieuw leven ingeblazen. Door een samenloop van omstandigheden, waaronder groeiende populariteit en een ongunstige locatie voor het soms barre Schotse weer, werd begin 2001 besloten om het evenement weg te halen uit Forfar. “Het evenement werd te groot om op een voetbalveldje in Forfar te blijven organiseren”, vertelt Brewster. “We moesten de Games ook vaak afgelasten omdat het daar begin juni vaak regent. En met regen bedoel ik ook echt regen: soms was het een zondvloed.”

Er kwam hulp uit de hoek van de graaf van Strathmore, die een deel van zijn domein ter beschikking wilde stellen voor het evenement. De Forfar Highland Games werden zo omgevormd tot de Strathmore Highland Games. Sinds 2001 worden de Games aan Glamis Castle georganiseerd, al werd het eerste evenement afgelast door een abrupte uitbraak van mond-en-klauwzeer. Vanaf de editie van 2002 konden de Games zonder problemen weer doorgaan.

De Highland Games zitten in mijn bloed – Alec Brewster

Behalve Brewster is ook commentator Jim Brown onlosmakelijk verbonden met de Strathmore Highland Games. Beide heren mochten dan ook niet ontbreken voor een interview tijdens de editie van 2017, zeker wanneer er wat te zeggen valt over de rijke geschiedenis van de Highland Games in Schotland.

[soundcloud url=”https://api.soundcloud.com/tracks/328281407″ params=”auto_play=false&hide_related=false&show_comments=true&show_user=true&show_reposts=false&visual=true” width=”100%” height=”450″ iframe=”true” /]

Regels en dresscode

Ondanks enkele gelijkenissen met bekende atletieknummers hebben de Highland Games toch een eigen set regels. Daar komt zelfs een dresscode bij kijken, want bij een aantal onderdelen van de Games moeten de deelnemers verplicht een kilt dragen. Van clanliefde is evenwel geen sprake bij het kiezen van een kilt. “Zolang je een kilt draagt, maakt het niet uit welke kleur of patroon die kilt heeft. Het is dus zeker niet zo dat alle atleten hier afstammelingen zijn van de meest befaamde clans uit Schotland”, aldus Bill Simpson. Deelnemers met verschillende tinten groen op hun kilt zijn dus niet per se lid van de Ross-clan, net zoals het te betwijfelen valt of roodzwarte kiltdragers afstammelingen zijn van de Schotse vrijheidsstrijder William Wallace.

De meeste Highland Games-sporten zijn vrij simpel uit te leggen, al kan het er in sommige sporten ook vrij technisch aan toe gaan. De meest gecompliceerde sport is ongetwijfeld de caber toss (boomstamwerpen). Het boomstamwerpen werd volgens de overlevering ontwikkeld door houthakkers als een manier om omgekapte bomen sneller te kunnen verplaatsen. De deelnemers moeten een boomstam werpen, maar om goede scores te krijgen komt er net wat meer bij kijken. Het is een competitie van kracht, maar ook van techniek en balans. Deelnemers grijpen de stam bij het dunne uiteinde vast. Na de worp moet de stam met het andere uiteinde de grond raken. De bedoeling is dat de stam een beweging van 180 graden maakt door de lucht en dus ‘omvalt’. Enkel dan is de worp geldig. De eindpositie van de boomstam wordt nadien vastgelegd, de winnaar is degene die zijn stam het dichtst bij een positie van 12 uur gooit.

via GIPHY

Daarnaast is er ook nog de Weight-over-the-Bar (gewicht over de lat), waarbij de werpers onder een lat gaan staan en vervolgens achterwaarts een gewicht over de lat moeten gooien. Bij de werpnummers zitten ook twee atletiekevenementen: het kogelstoten en het hamerwerpen. Bij beide sporten gelden de normale atletiekregels en er zijn telkens twee verschillende gewichtsklassen voor de werpobjecten: de lichte en zware kogel en de lichte en zware hamer. Een licht object weegt 16 pond (7,25 kg), een zwaar object 22 pond (10 kg). Opmerkelijk genoeg zijn er op de Highland Games twee soorten hamerwerpen: een moderne versie en de traditionele Schotse versie. Bij de moderne versie hangt de ‘hamer’ aan een ketting, terwijl bij de traditionele versie de hamer aan een houten stok hangt.

Oorlog

De Tug-of-War heeft zijn naam niet gestolen: deze touwtrekwedstrijd betekent oorlog. Het is een bijzonder intensieve sport die vaak bepaald wordt op het moment dat één van de teamleden breekt. De wedstrijden worden gespeeld in teams van vijf of acht man, met hun coach en strijdkreten zoals Yes son! als enige steun. Met uitzondering van de laatste man, ook wel de ankerman genoemd, mag niemand met een hand de grond aanraken. De winnaar wordt bepaald volgens een best of three: het team dat als eerste twee rondes wint, is de eindwinnaar van de wedstrijd. Een team wint een ronde wanneer de voorman van het andere team over de middellijn is getrokken.

In 900 jaar tijd zijn de Highland Games nog maar weinig veranderd – Jim Brown

Tot slot zijn er nog de fiets- en loopnummers. De lopers komen zes keer in actie: op de 90 meter, 200 meter, 400 meter, 800 meter, 1600 meter en 3200 meter. De fietsers moeten vijf keer aan de bak: hun afstanden zijn de 800 meter, 1600 meter, 3200 meter, 4800 meter en 8000 meter. Een rondje op het parcours aan Glamis Castle is precies 400 meter lang. De wielrenners krijgen er bovendien nog een extra obstakel bij: hun fietsen mogen geen versnellingen of remmen hebben.

Naast de sporten zijn er ook enkele andere evenementen die deel uitmaken van de Highland Games. De doedelzak, hét iconische Schotse muziekinstrument, speelt daarin een sleutelrol. Er zijn verschillende competities waarin doedelzakspelers solo of in kleine groepen prijzen kunnen pakken. De doedelzak werkt ook ondersteunend bij de competities in het Highlanddansen, de oudste vorm van cultureel dansen in Schotland.

Jongeren en… vrouwen?

In de Highland Games zijn er voor de werp- en loopnummers categorieën voor jongeren, ook wel de Youth Games genoemd. Daarin wordt met lichtere gewichten gewerkt en worden enkel de 90 meter en 1600 meter gelopen. Wij spraken met de broers Oliver en Christian Ramsey, respectievelijk 17 en 15 jaar oud en allebei deelnemer aan de Youth-evenementen op de Strathmore Highland Games.

 

Ook vrouwen hebben hun plaats op de Highland Games, al zijn vrouwelijke deelnemers bijzonder zeldzaam. “Dat komt omdat we geen aparte klasse hebben voor vrouwen”, aldus Alec Brewster. “Vrouwen zijn altijd vrij geweest om deel te nemen aan de Games, maar we leggen hen geen lagere standaarden op. Ze moeten dus dezelfde afstanden lopen en dezelfde gewichten gooien als mannen.” Dat straalt zich ook af op het aantal vrouwen dat in Strathmore aanwezig is: slechts één moedige dame waagt zich aan de loopnummers en gaat strijdend ten onder tegen haar mannelijke concurrenten.

Internationaal

In de Middeleeuwen waren de Highland Games nog een Schots evenement, maar tegenwoordig worden ook ver buiten Schotland Highland Games georganiseerd. “In 1992 zijn er al Games georganiseerd in Tokio en nu zijn er in Noord-Amerika zelfs al meer Highland Games per jaar dan in Schotland”, zegt Brown, die een levende encyclopedie van de Games is. “De Games zijn zo iconisch voor Schotland en ze zijn al 900 jaar oud, maar eigenlijk zijn ze nog niet zo veel veranderd. Dat komt ook door de uitrusting en de instrumenten die we gebruiken: het zijn allemaal natuurlijke zaken die gebruikt worden, geen grote dingen. Ik ben een traditiemens en ik vind dat dat ook behouden moet blijven.”

Brown is zelf al dertig jaar commentator in Strathmore. “Daarvoor was ik zelf deelnemer aan de werpnummers, waarvan het hamerwerpen mijn specialiteit was. Nadien ben ik commentaar gaan geven. Ik ben eigenlijk met pensioen, maar vandaag ben ik toch weer opgetrommeld omdat de nieuwe commentator afwezig was. Mijn mooiste moment? Dat dateert van 2000. Toen verbeterde een jonge kerel uit mijn eigen regio, Bruce Aitken, het wereldrecord voor het lichte hamerwerpen. Dat is een record dat nog steeds staat, en hij deed het helemaal uit het niets! Hij is later ook nog wereldkampioen geworden.”

Het evenement werd te groot om op een voetbalveldje in Forfar te blijven organiseren – Alec Brewster

“Een van de meest fantastische dingen aan de Games is dat ze mensen samenbrengen”, zegt Brown. Oudgediende Brewster is het daarmee eens. “Het is altijd leuk om te zien dat ook buitenlanders onze Games komen bezoeken. Amerikanen en Canadezen komen vaak langs, maar soms zie je ook andere nationaliteiten passeren. Voor de buitenlandse bezoekers hebben we zelfs een speciale bezoekersrace.” En inderdaad: behalve een paar jongelingen uit Louisiana en Idaho zijn er ook enkele Duitsers uit Beieren aanwezig. Ook het deelnemersveld is niet uitsluitend Schots. Zo is er bijvoorbeeld Aaron Monks, een Australiër die gebeten werd door de Gamesmicrobe en sindsdien samen met vrouw en kind naar de Games komt om er deel te nemen aan de werpnummers.

 

De Highland Games zijn hun Schotse roots dus allang ontgroeid, al zullen Schotland en de Games eeuwig met elkaar verbonden blijven. “De Highland Games zitten in mijn bloed. Ik heb er mijn hele leven plezier aan beleefd, en zelfs nu ik ruim voorbij de tachtig jaar ben geniet ik er nog altijd van”, zegt Alec Brewster. De Games zorgen voor een uniek stukje Schotse cultuur en sportbelevenis. Ook de sfeer op een Highland Games-evenement draagt daartoe bij, want nergens anders is de soundtrack van een doedelzak zo nadrukkelijk aanwezig. Het mag duidelijk zijn: de Schotten houden van hun Games.

 

Terug